SHËNIME TË NDRYSHME, BISEDA, KUJTIME

NGA SULO HIZMO

Ne vitin 1977, mbas 10 vjetësh shërbimi si oficer në Cërrik,u transferova në Vlore. Xha Sulua me nënë Hankon, në pleqëri të thellë, kishin ardhur e rrinin tek i biri  i tyre, djali i vogël Islami dhe pranë vajzës së madhe, Inxhisë. Hankua ishe kushërira e parë e babait, ndërsa xha Sulua kushëri e vëlla me të gjithë. Modeli i njeriut të ndershëm e të drejtë, njeri që nuk dinte kurrë të bënte keq, bile as kafshëve. Tregojnë se kur i dilte përpara gjarpri nuk e vriste, por e merrte me shkop dhe e largonte tutje duke i thëne : Ik në punën tënde.

Duke qenë afër me tá, sa herë që kisha kohë të lirë shkoja e rrija duke bërë muhabet e duke “blerë” nga ai. E njihja, dhe kisha dëgjuar më parë për té, por ai ishte shumë më tepër. Kishte një kulturë të përgjithshme  me tepër sa nga sa e njihja. Kishte mësuar shkrim e këndim nga vjehrri i tij, dajko Fetani, por edhe autodidakt. Kishte një memorie të jashtëzakonshme. Mbante mend përmendesh vjershat e famshme të Isuf Avrecit, bejtet e Xheladin Shkurtit e të gjithë fshatarëve, në të cilat gjeje historinë e fshatit e të Shqipërisë. Vjershën e Isufit që është disa dhjetëra strofka e disa të tjera ja mora, ai duke i treguar përmendësh e unë duke i shkruar. Këtë vjershë të cilën e kam botuar në disa numra të gazetës “Fterra jonë”, në numrat e parë në vitin 1997 e mësova dhe vetë pothuaj përmendësh aq shumë më pëlqeu. Ndoshta nga ana artistike nuk qëndrojnë shumë lart, por nga përmbajtja dhe mënyra se si i trajton problemet, të habisin.

Disa ditë para se të ndërronte jetë, më thotë : “Dëgjo more djalë, se të kam vërtet si djalë. Kam një libër që e ruaj prej kohësh dhe dua që ta lë në një dorë të sigurt. Tek ty kam besim se më ke hyrë në zemër”. Siç ishte shtrirë, mbi krevat, lëvizi pak anash dhe futi dorën poshtë dyshekut dhe nxori prej andej një libër rreth 50-60 faqesh, me një kapak kartoni të zhubravitur ku lexohej “Gjeografia e klasës së shtatë”. Libri ishte mbështjellë me këtë kapak, për të mos rënë në sy, sepse në atë kohë lufta kundër fesë ishte e madhe dhe po të të gjenin një libër të tillë kushedi se ku vinte puna. Libri ishte botim i vitit 1923 dhe me një gjuhe të ashpër gegërishte. E lexova, rilexova dhe pothuaj e mësova përmendësh. Libri ishte i përgjithshëm, nga të gjitha fushat e jetës i ndarë me kapituj. Për familjen, për shoqërinë, për qeverinë, por ajo që më bëri më shumë përshtypje ishte ajo “Për ca gjëra shëndetësie”. Ishte përgjithësim i përvojës  njerëzore. Këshillat jepeshin në emër të fesë dhe kishin vlerë jo vetëm për atë kohë por dhe për sot. Po përpiqem të kujtoj disa prej tyre si dhe ndonjë shpjegim timin.

v      Ujin mos e pini asnjëherë me rrëmbim, por pak e nga pak se të dëmton mëlçinë. Etja nuk shuhet në stomak por në grykë.” E kini vënë ré për shembull që të sëmurëve rëndë u lagin buzën ose i shuajnë etjen me një pikë ujë. Ose kur kemi vapë, pimë një e dy gota me ujë të ftohtë, stomaku mbushet, fillon djersitja dhe etja nuk shuhet. Edhe më tutje, pini një shishe birrë me gota të vogla rakie dhe keni për të parë se do të kënaqeni sikur keni pirë 2-3 shishe. Pra gjëndrat e etjes janë në grykë.

v      Mjalti i tretur me ujë shiu- të gjitha sëmundjet i lehtëson. Mjalti është  antibiotiku më i mirë natyral. Uji i shiut është uji i distiluar, i pastër pa kripëra që për atë kohë e ato kushte vetëm në atë mënyrë përvetësohet.

v      Për gratë që nuk lindin fëmijë. Kur u ankuan tek Pengameri i porositi që të hanë të bardhë veze dhe mjaltë të tretur me ujë shiu. E bardha e vezës është albuminë e pastër. Jeta – thotë Engelsi - është bashkim i trupave albumine. Pra një arsye për mungesën e lindjes është albumina.

v      Lëngu i rrushit, gojën ta ëmbëlson, gëlbazen ta largon gjakun ta pastron. Dhe shkenca rekomandon lëngun e rrushit si një nga ushqimet që ndikojnë me shumë për arteriosklerozën (pastrimin e sklerozës).

v      Qumështi i lopës është më i mirë për pleqtë dhe fëmijët. Si duket ka të bëjë me përqindjen e yndyrave.

v      Kungulli të forcon mendjen, pra hajeni.

v      Mbas çdo ngrënie duhet të lani gojën duke i fërkuar dhembet me gisht, ose me “Misvaq”. Kohët e fundit-shkruan libri-në Evropë ka dalë një mjet, furçë, për pastrimin e dhëmbëve, por ajo i dëmton dhëmbët, prandaj misvaqi është më i mirë. Por ç’është misvaqi?. Misvaqi është një degë e njomë, kërcell, i drurit të hurmës në trashësinë e gishtit të vogël të dorës, i cili futet në gojë dhe i përtypet lëkura, pastaj goja shpëlahet me ujë. Kjo bën dizinfenktimin e gojës  por dhe shkëlqimin e  zmaltit. Unë e kam provuar. Është pak i hidhur në fillim pastaj sikur të pëlqen aroma.

v      Enët i mbani gjithmonë mbuluar, se në to hyn shejtani. Dhe vërtet ku ka shejtan më të madh se mikrobi. Po hajde ti shpjegoje në atë kohë njerëzve se ç’janë mikrobet.

v      Dhe kur urinoni, mbajeni kokën anash ose më mirë urinoni ulur, në mënyrë që asnjë pikë urinimi të mos prek trupin.

v      Para se të bini për të fjetur, mbulojeni zjarrin me hí, se shejtani mund ta ngacmojë.

Mbasi flet për shumë gjëra nga më të ndryshmet, në fund thotë : “Për të gjitha sa thamë më lart, duhen me karar”